Γαλαξίδι

Κωμόπολη (1.718 κάτ.) του νομού Φωκίδος, στη βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου, έδρα του ομώνυμου δήμου. Στην περίοδο της ιστιοφόρου ναυτιλίας, το Γ. γνώρισε μεγάλη ακμή και ήταν πασίγνωστο για τον μεγάλο στόλο, τον πλούτο και τη ναυτική ικανότητα των κατοίκων του. Τα ξακουστά γαλαξιδιώτικα ιστιοφόρα, με ιδιαίτερα ναυπηγικά χαρακτηριστικά, εκτελούσαν μεταφορές και εμπόριο σε όλα τα λιμάνια της Μεσογείου και οι Γαλαξιδιώτες εφοπλιστές διατηρούσαν ναυτικές επιχειρήσεις με ανεπτυγμένη οικονομική αντίληψη, όπως σύστημα ναυτικής αυτασφάλισης μεταξύ τους, ναυπηγεία κ.ά. Κατά την Επανάσταση του 1821, η ναυτική δύναμη του Γ. προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες. Όπως γράφει ο Πουκεβίλ, το Γ. είχε 50 πλοία το 1813, με πλήρωμα 1.100 ναύτες. Το 1821 το πυρπόλησαν οι Τούρκοι και ξαναχτίστηκε κυρίως μετά το 1835, για να γνωρίσει και πάλι μεγάλη ναυτική ακμή: στα τέλη του 19ου αι. έφτασε να έχει 400 πλοία. Η ναυτική δύναμη του Γ. άρχισε να δύει με την εφαρμογή του ατμού στην κίνηση των πλοίων. Μάρτυρες της παλιάς ακμής είναι σήμερα τα αρχοντικά, η ρυμοτομία, το λιμάνι, οι εκκλησίες, το τέμπλο του μητροπολιτικού ναού, το ναυτικό μουσείο, που δίνουν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και περιέχουν στοιχεία για την ιστορία και τη δράση των κατοίκων του στους αιώνες της ακμής. Χρονικό του Γ. Σύντομο χρονικό, στο οποίο εξιστορούνται τα σπουδαιότερα συμβάντα (πόλεμοι, επαναστάσεις, σφαγές κλπ.) της περιοχής του Γ. από τον 10o έως τα τέλη του 17ου αι. Είναι γραμμένο σε ένα μικρό τεύχος είκοσι φύλλων, που βρέθηκε το 1863 στα ερείπια της μονής του Σωτήρα στο Γ. και το τύπωσε για πρώτη φορά το 1864 ο νεαρός τότε ιστοριοδίφης Κωνσταντίνος Σάθας. Ο ακριβής τίτλος του χρονικού είναι Ιστορία τουΓαλαξειδίου, εβγαλμένη από παλαιά χειρόγραφα, σιζίλια και χρυσόβουλλα αυθεντικά, όπου είναι και ευρίσκονται εις το βασιλικό μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού, χτισμένο παρά του ποτέ αυθέντη και δεσπότη κυρ Μιχαήλ του Κομνηνού, ου αιώνια η μνήμη, διά χειρός Ευθυμίου ιερομόναχου· έτος αψγ’ (= 1703), μηνός Μαρτίου. Πράγματι, το Χρονικό βασίζεται σε παλαιότερα ιστορικά κείμενα και επίσημα έγγραφα, που δεν είναι γνωστά σήμερα. Αν ο ιερομόναχος Ευθύμιος είναι ο συντάκτης του Χρονικού ή απλώς αντιγραφέας του είναι ζήτημα που δεν έχει ακόμα λυθεί οριστικά. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι το Χρονικό δεν είναι μόνο μια σπουδαία ιστορική πηγή αλλά κι ένα από τα ωραιότερα δείγματα της δημοτικής μας πεζογραφίας. Το τέμπλο του Αγίου Νικολάου στο Γαλαξίδι, έργο του λαϊκού καλλιτέχνη Αναστάση του Μετσοβίτη, είναι σημαντικότατο δείγμα ξυλογλυπτικής του 19ου αι. Μνημείο του ιστοριοδίφη Κωνσταντίνου Σάθα, στο Γαλαξίδι, τον τόπο καταγωγής του. Το Γαλαξίδι, η ιστορική κωμόπολη της Φωκίδας.